Tôn-Thất Long: Lối xưa xe ngựa hồn thu thảo,

THĂNG LONG HOÀI CỔ

Tạo hóa gây chi cuộc hý trường

Đến nay thấm thoát mấy tinh sương

Lối xưa xe ngựa hồn thu thảo

Nền cũ lâu đài bóng tịch dương

Đá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt

Nước còn cau mặt với tang thương

Ngàn năm gương cũ soi kim cổ

Cảnh ấy người đây luống đoạn trường

- Bà Huyện Thanh Quan

Được biết bà Huyện Thanh Quan làm bài thơ này khi Vua Gia Long dời đô từ Hà Nội vào Huế, đọc bài thơ làm ta ngẫm tới sự liên quan của kinh đô Huế hay thủ đô Sài Gòn một thời, tuy rằng đó là chuyện của quá khứ nhưng vẫn cảm thâý chạnh lòng. Ở đây là nói về sự hoài cổ và chạnh lòng về những gì còn hay mất của những nơi từng được mệnh danh là kinh đô hay thủ đô một thời của nước Việt. Hà Nội-Huế-Sài Gòn với những kiến trúc một thời từng được nhắc đến khi nói về Hà Nội, Huế hay Sài Gòn. Hồn đô thị xa xưa đã mất dần dấu tích qua thời gian từ Hà Nội 36 phố phường đến Thành Nội của Huế, và Sài Gòn hòn ngọc Viễn Đông với bến xe thập tỉnh và bến đò Thủ Thiêm, Chương Dương, Đại Lộ Nguyễn Huệ hay Lê Lợi...

Qua đó lại nhớ đến Đà Lạt những biệt thự với phong cách thật đặc biệt, những dãy nhà phố trên khu Hòa Bình, Phan Đình Phùng, Duy Tân, Minh Mạng, Tăng Bạt Hổ... thời xa xưa thẳng đều và đồng kiểu làm nên một Đà Lạt với kiểu kiến trúc phố thật khó mà lẫn lộn với các nơi khác. Các kiosque bên hông rạp Hòa Bình hay trên đường Thành Thái, con đường vào chợ Đà Lạt thật khó mà phai nhòa trong tâm trí của những ai đủ lớn để nhớ về nó.

Phá cho đã rồi lại tái tạo và xây dựng lại những cái mới xong rồi gọi là di sản kiểu nhà Văn Miếu ở Vĩnh Phúc - Hà Tĩnh, đây không phải là di sản văn hóa mà là sự lai tạp của dị văn hóa, ôi buồn thay!

Phá thì dễ nhưng giữ thì khó. Cuộc đời là một bể dâu, vẫn biết cuộc sống và sự phát triển phải luôn đi tới chứ không bao giờ ngừng lại nhưng phải chi phát triển đi song song với việc bảo tồn thay vì xóa sạch để rồi lúc nào người đời cũng phải than tiếc "Lối xưa xe ngựa hồn thu thảo, nền cũ lâu đài bóng tịch dương"

All pictures came from internet (Google search)